Hoe belangrijk zijn alternatieve media voor de democratie?

Help mee door dit artikel met je kennissen op je social media te delen!

Er is helaas geen gesproken versie van dit artikel beschikbaar

Nooit eerder heeft het vertrouwen in de media op zo’n laag punt gestaan. Alhoewel de media dit zelf ook terugzien in de bezoekersaantallen, verkoopcijfers en Facebook-reacties, wordt de koers niet veranderd.

De alternatieve media in Nederland daarentegen zien hun bezoekersaantallen maandelijks stijgen. Hoe kunnen de reguliere media het vertrouwen terugwinnen? Door de alternatieve media aan te vallen? Of gewoon luisteren naar de kritiek? Hoe belangrijk zijn de alternatieve media eigenlijk voor een gezonde democratie?

---Lees verder na dit advertentieblokje---

Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontstonden er diverse alternatieve media in Nederland. De illegale pers in Nederland bestond uit kranten, pamfletten en tijdschriften, die tijdens de Tweede Wereldoorlog door verzetsgroepen vaak onder levensgevaarlijke omstandigheden werden gedrukt, uitgegeven en verspreid. Het doel hiervan was de bevolking te informeren over en aan te zetten tot verzet, en een meer kritische houding tegenover de Duitse bezetter. Alle kranten moesten in mei 1940 een verklaring publiceren, het zogenaamde ‘Wehrmacht-bericht’, waarin ze beloofden loyaal aan de bezetter te zijn. Het Volksdagblad deed dit niet, maar plaatste een verklaring met de waarschuwing dat de krant onder gewijzigde omstandigheden verscheen en dat de lezers ‘daar rekening mee moesten houden’. De Duitsers reageerden woest en verboden het Volksdagblad en alle andere communistische periodieken onmiddellijk. Daarmee was het Volksdagblad het eerste dagblad dat door de Duitsers verboden werd. De nog bestaande kranten werden zodanig gecensureerd dat hun berichtgeving niet meer te vertrouwen was. Hieronder vielen het Algemeen Handelsblad, de Volkskrant, De Tijd, de Nieuwe Rotterdamsche Courant en De Gelderlander. Dagelijks moesten zij hun berichtgeving aanpassen aan wat de bezetter wenste te horen én bepaalde onderwerpen weglaten. Hoe is de situatie vandaag de dag?

Communicatierevolutie

De grootste mediamonopolies waren na de Tweede Wereldoorlog de belangrijkste bronnen van nieuws en informatie voor de Nederlandse bevolking. Het bereik van de alternatieve media was relatief klein en over het algemeen niet zo invloedrijk. De laatste jaren heeft de communicatierevolutie een snelle toename van nieuwe digitale media-platforms gezien. Ook de bestaande grenzen begonnen steeds meer te vervagen. Kranten bijvoorbeeld, hebben nu websites, video’s, Twitter, blogs, enzovoorts, die door middel van een scala aan media worden uitgezonden – waaronder telefoons en tablets. Met elke nieuwe ontwikkeling van de mediamonopolies wordt er geprobeerd om hun monopolieposities te versterken, maar dankzij het internet wordt dit steeds lastiger.

De elementen van democratisering en de toegankelijkheid van informatie die voorheen niet bestonden, hebben voor nieuwe mogelijkheden gezorgd. De kosten van de op internet gebaseerde en andere digitale media zijn relatief laag en de snelheid en het bereik van de communicatie hebben nieuwe perspectieven geopend voor de vakbonden, milieuactivisten, vredesactivisten en vele andere groepen. Het wordt zeer effectief gebruikt, niet alleen om informatie te verspreiden, maar ook als een campagne-instrument. De meeste alternatieve media behartigen de belangen van de gewone burger. De zogenaamde “mainstream”-media behartigen de belangen van een kleine minderheid: ze dienen eigenlijk de belangen van een bepaalde klasse, de kapitalistische klasse. Steeds meer burgers komen hier achter.

Ideologie en propagandamachine

De mainstream media zijn zeer krachtig en verfijnd in de manier waarop ze hun ideologische agenda proberen te verspreiden. De inhoud ervan is zo sterk gestroomlijnd en gecentraliseerd dat wanneer de VS een land binnenvalt of een illegale moord uitvoert die inbreuk maakt op de soevereiniteit van een andere nationale staat, binnen enkele minuten de vele internationale media op dezelfde lijn lopen, met hetzelfde materiaal, en gebruikmaken van dezelfde politieke draaien. Het bereiken van de overkant van de gemeenschap is zeer overtuigend wanneer zo veel verkooppunten exact dezelfde boodschap verspreiden. Op deze manier wordt het bijzonder lastig gemaakt om (zonder toegang tot alternatieve bronnen van informatie) te doorgronden wat de werkelijke situatie is.

Een duidelijk voorbeeld van de manipulatieve kracht van de corporate media: We horen veel over het kwaad van de Taliban, maar hoeveel mensen weten wie deze ‘moedjahedien’ opgeleid hebben of voor welk doel zij bewapend werden en door wie? Ook toen de Amerikaanse en NAVO-troepen Libië bombardeerden, kregen we veel grafische beelden te zien. Naast het demoniseren van Gaddafi, werden er enorm veel leugens verspreid. Nooit is de rol van het Westen in het destabiliseren van Libië of een algemeen beeld van de doelstellingen van het Westen duidelijk uitgelegd. De lijst van leugens en desinformatie en (wat nog belangrijker is) het gebrek aan informatie is eindeloos.

Macht uitoefenen

Het constante, consistente spervuur van propaganda is effectief. In het bijzonder wordt het gebruikt om ideeën die het kapitalistische systeem tegenwerken te onderdrukken. De parameters van het debat zijn smal en “veilig”. De lezer of luisteraar wordt gepresenteerd met een nep-wedstrijd van ideeën, terwijl de echte alternatieven die nodig zijn om bijvoorbeeld de klimaatverandering aan te pakken door de macht en de belangen van het bedrijfsleven uit te dagen, zelden een vermelding krijgen. De keuze van de taal is een ander krachtig wapen in het manipuleren van de waarheid. Neem de termen: rebel, oppositie, dictator, guerrilla, terrorist. Elk heeft een andere betekenis, en het gebruik van een term in een strijd wordt gebruikt om steun te winnen, of juist een bepaalde groep te demoniseren.

Behoefte aan alternatieve media

De wereld waarin we leven is een grote puinhoop. Een wereldwijde voedselcrisis, miljoenen die geen toegang tot goede sanitaire voorzieningen en veilig drinkwater hebben, miljoenen die sterven door vermijdbare ziekten en oorlogen, de dreiging van een nucleaire oorlog, ontkenning van de mensenrechten en de democratische rechten, miljoenen vluchtende mensen, de economische crisis, werkloosheid en de klimaatverandering. Er moeten dringend maatregelen worden genomen deze problemen het hoofd te bieden, maar westerse regeringen tonen geen teken van het veranderen van hun wegen en het nemen van de noodzakelijke maatregelen. Ze beschermen hun investeringen door de kracht van de media, door manipulatie van de waarheid en de publieke opinie. Tegelijkertijd nemen miljoenen mensen over de hele wereld actie rond een alternatief beleid; ze geloven in een betere wereld. Maar hun stemmen worden niet gehoord; hun oproepen tot actie worden buitenspel gezet, genegeerd of zelfs belachelijk gemaakt.

De alternatieve media hebben een belangrijke rol te spelen bij de opbouw van de strijd van het volk, in het informeren van mensen, het bieden van oplossingen, waaruit blijkt dat een betere wereld wel degelijk mogelijk is. Zodra echte veranderingen worden bereikt, als vrede en gerechtigheid realiteit worden en de reguliere media niet hebben geluisterd naar de kritiek, dan zullen de alternatieve media het overnemen van de reguliere media.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op De Stille Waarheid.

Lees meer over:
alternatieve media Gaddafi Libië media propaganda terrorist Tweede Wereldoorlog